- Kirish
O‘zbekiston strategik jihatdan Markaziy Osiyoning qoq markazida joylashgan resurslarga boy davlatdir va dengizga chiqa olmaydigan beshta davlat bilan o’ralgan. Hududi jihatidan u mintaqadagi eng yirik davlatlardan biri boʻlib, umumiy maydoni 449 ming kvadrat kilometrni tashkil etadi va 33,9 million kishi bilan aholi eng zich joylashgan mamlakatlardan biri hisoblanadi (2019-yil). Ayni paytda mamlakat mehnatga layoqatli aholi soni bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi – 19 millionga yaqin kishi, bu Markaziy Osiyo mamlakatlari mehnatga layoqatli aholisini qo‘shib hisoblaganda ko‘pdir.
2017 yilda hukumat rejali iqtisodiyotni (davlat boshqaruvidagi iqtisodiyotni) bozor iqtisodiyotiga o‘tkazishga ko‘maklashish bo‘yicha keng qamrovli islohot o‘tkazdi. muhim sohalarda, ayniqsa, qishloq xo‘jaligi, energetika va moliya sohasida buzilishlarni bartaraf etish orqali. Hukumat ko’p valyuta kursi rejimini bekor qildi, kapital harakatini liberallashtirdi, qo’shnilar bilan savdoni osonlashtirish uchun tartib-qoidalarni soddalashtirdi, elektr energiyasi, tabiiy gaz, non va paxta narxlarini tartibga solishni boshladi.
Jahon banki mamlakatdagi xavf omilini “Muhim” deb baholadi. Garchi Jahon banki O’zbekistonni bir qancha loyihalar (jami 4,2 milliard dollardan ortiq) orqali qo’llab-quvvatlasa-da, mamlakatning umumiy xavf darajasi sezilarli darajada baholangan. Amalga oshirilayotgan islohotlarning sur’ati va sifati jiddiy monitoringni talab qiladigan jiddiy xavflarni o’z ichiga oladi. Eng muhim xavflar siyosiy, sektoral, institutsional va ijtimoiydir. Shu bilan birga, Fitch Ratings xalqaro reyting agentligi (2020-yil aprel) O‘zbekistonning xorijiy valyutadagi uzoq muddatli defolt reytingini (IDR) “BB-” darajasida, prognozi “Barqaror” deb tasdiqladi.
O‘zbekiston keng qamrovli siyosiy va tarkibiy islohotlarni boshlab yubordi va ular tarafdori bo‘lib qoladi.ammo korruptsiya hali to’liq yo’q qilinmagan. Institutsional islohotlar korruptsiyaga qarshi kurash va qonun ustuvorligini ta’minlashda bosqichma-bosqich taraqqiyotni ta’minlaydi, bu esa boshqaruvning yuqori standartlariga olib kelishi mumkin. O‘zbekiston Prezidentining yaqinda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorida 2019-2020 yillarga mo‘ljallangan Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha Davlat dasturi ko‘zda tutilgan.
- O’zbekistonda PPP dasturi
O‘zbekiston Respublikasida davlat-xususiy sheriklikni tartibga soluvchi birinchi qonun qabul qilindi va u 2019-yil iyun oyida kuchga kirdi. Qonun xususiy sektor va davlat o‘rtasida uzoq muddatli hamkorlik shartnomalarini tuzish tartibini standartlashtirish va soddalashtirishga qaratilgan.
Vazifalar ikki yo’nalishga ega:
Davlat infratuzilmasini rivojlantirish dasturlarini tashqaridan moliyalashtirish yoki davlat xizmatlarini ko‘rsatish uchun xususiy shaxsga birgalikda investitsiya qilish/investitsiya qilish yoki loyihalarda ishtirok etishiga ruxsat berish orqali milliy byudjetga bosimni kamaytirish; shuningdek
Xususiy investorlarni jalb qilish, xususiy tadbirkorlikdan innovatsiyalarni joriy etish, xususiy ekspertizalarni jalb etish va nihoyat, samaradorlikni oshirish orqali davlat infratuzilmasi va davlat xizmatlari samaradorligini oshirish.
Moliya vazirligi huzurida DXShni rivojlantirish agentligi (DXXT) tashkil etilgan boʻlib, toʻliq faoliyat koʻrsatmoqda va DXSh loyihalarini amalga oshirishning meʼyoriy-huquqiy va uslubiy bazasini shakllantirish, shu jumladan, tarmoq dasturlari va konsepsiyasini ishlab chiqishda ishtirok etish uchun masʼuldir. individual loyihalar.
PPP AR, shuningdek, DXSh loyihalarini ekspertizadan o’tkazish va xavflarni baholash, shuningdek, loyihaning borishini nazorat qilish vakolatiga ega. Davlat organlari faoliyatini muvofiqlashtirish va ularning investorlar bilan o‘zaro hamkorligini tashkil etish, shuningdek, mutaxassislar salohiyatini rivojlantirish ham DXSh AR vazifalari doirasiga kiradi.
2020-yil aprel oyida Vazirlar Mahkamasining “Davlat-xususiy sheriklik loyihalarini amalga oshirish tartibini takomillashtirish to‘g‘risida”gi 259-son qarori qabul qilingan bo‘lib, unda “Davlat-xususiy sheriklik doirasidagi barcha loyihalarni boshlash, ishlab chiqish, ko‘rib chiqish, xususiy tadbirkorlik subyektini tanlash tartibi belgilandi. sherik, DXSh loyihalarini amalga oshirishni hisobga olish va ularni amalga oshirish reestri».
III. Suv ta’minoti va kanalizatsiya sektori
Bundan tashqari, hukumat suv ta’minoti va kanalizatsiya sohasida infratuzilmani boshqarish tizimini isloh qilish jarayonida. Suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimlarini korporativlashtirish va boshqaruvni xususiy operatorlarga o‘tkazishga qaratilgan keng ko‘lamli suv xo‘jaligi strategiyasi qabul qilindi.
Ushbu tashabbusni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Prezidentning ikkita farmoni e’lon qilindi:
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 4040-sonli “O‘zbekiston Respublikasida ichimlik suvi ta’minoti va kanalizatsiya tizimini rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori “Samarqand, Buxoro shaharlarida suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimlarini o‘tkazish bo‘yicha” , Namangan va Qarshi (“To‘rt shahar”) xususiy operatorlarga DXSh sxemasi bo‘yicha, Va
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Respublika iqtisodiyotiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish mexanizmlarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 4300-sonli Farmoni
Suv ta’minoti va kanalizatsiya sektori milliy taraqqiyotning eng ustuvor yo’nalishi bo’lib, bir qancha taraqqiyot banklari, jumladan, suv ta’minoti va kanalizatsiya sektoriga investitsiya dasturi doirasida suveren kreditlar beradigan Osiyo taraqqiyot banki tomonidan qo’llab-quvvatlanadi.
- Energiya (tarqatish) sektori
O‘zbekiston energiya talab qiladigan mamlakat, bunda EECCA mamlakatlari (Sharqiy Yevropa, Kavkaz va Markaziy Osiyo) oʻrtasida YaIM birligiga energiya taʼminoti darajasi Turkmanistondan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. Uglevodorod ishlab chiqarish va samarasiz iste’mol tufayli energiya intensivligi yuqori. Mamlakatning energetika infratuzilmasi eskirgan va samarasiz, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida talabni boshqarish choralari zaif. Talab va taklif samaradorligini oshirish, zamonaviy issiqlik stansiyalariga qaraganda 40 foizga kam samarali bo‘lgan eski gazli elektr stansiyalari tufayli qishki ta’minot taqchilligini bartaraf etishda katta yordam berishi mumkin.
Energiya samaradorligi va markazlashtirilgan issiqlik ta’minotini rivojlantirish bo‘yicha besh yillik “Yo‘l xaritasi” mavjud ishlab chiqarish quvvatlarini yanada modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash, faqat zamonaviy energiya tejamkor texnologiyalar asosida yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etish va energiya samaradorligini yanada kengroq qo‘llash orqali iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida energiya samaradorligini sezilarli darajada oshirish bo‘yicha ulkan vazifalarni belgilab beradi. qayta tiklanadigan energiya manbalari.
Mamlakat OECD mamlakatlari orasida energiya zichligi bo’yicha ikkinchi o’rinda turadi. Quvvatning pasayishi va talabning ortishi o’rtasidagi nomutanosiblik energiya tizimlari va tegishli xizmatlarning rivojlanishiga yordam beradi.
O‘zbekiston o‘zining gaz tarmog‘idagi energiya bilan o‘zini to‘liq ta’minlagan bo‘lsa-da, mamlakatning eskirgan infratuzilmasi o‘sib borayotgan ichki talabni qondirishga qiynalmoqda. Chiqindilar, ortiqcha foydalanish va moliyalashtirish muammoli bo’lib qolmoqda. Energetika sohasini takomillashtirish va diversifikatsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli islohotlar ko‘rib chiqish uchun taqdim etildi va hukumat tomonidan 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan Harakatlar strategiyasi qabul qilindi, unda energiya samaradorligini oshirish va ishlab chiqarish quvvatlarini oshirish hamda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish ustuvor vazifa sifatida belgilandi. Oʻzbekiston Yevropa Ittifoqining energiya dasturi4 qismidir, bu tashabbus energetika sohasida dalillarga asoslangan siyosatni ishlab chiqishga qaratilgan;
Turmush darajasi oshgani sayin O‘zbekistonda o‘rta va uzoq muddatli istiqbolda energiyaga bo‘lgan talab barqaror ravishda oshib boradi. Resurs va imkoniyatlarning etishmasligi tufayli yangi infratuzilmaga investitsiyalar bir xil sur’atda o’sishi dargumon. Bu ortiqcha yuklangan tizimga ko’proq yuk olib keladi va ko’proq ta’minot taqchilligiga olib keladi. Talab qilinadigan investitsiyalar o‘z vaqtida yetkazib berilmasa, 2020 yilga borib ta’minotdagi farq rejalashtirilgan iste’molning 20 foizini tashkil etishi taxmin qilinmoqda; shuningdek
O‘zbekiston quyosh energiyasi, shamol, biomassa, shuningdek, kichik va yirik gidroenergetika quvvatlaridan foydalanish bo‘yicha salmoqli salohiyatga ega.
Energetika sektori muhim tarkibiy qism hisoblanadi uchun mamlakat transformatsiyasi
O‘zbekistonning energetika siyosatining ustuvor yo‘nalishlari uzluksiz ishonchli energiya ta’minoti, issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish, energiya samaradorligini oshirish va neft va gazni ishlab chiqarish va eksport qilish orqali iqtisodiy o‘sish; shuningdek
Hukumat qarori bilan 2018–2022 yillarda markazlashtirilgan issiqlik taʼminoti tizimini rivojlantirish dasturi tasdiqlandi. Markazlashtirilgan issiqlik ta’minoti tarmog’ining asosiy ustuvor yo’nalishlari, jumladan, quyidagilardan iborat: (a) yagona siyosatni amalga oshirish; (b) xizmat ko’rsatish infratuzilmasini rivojlantirish, modernizatsiya qilish va yangilash dasturlarini samarali amalga oshirish; (c) energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etish; d) zamonaviy avtomatlashtirilgan hisob tizimini tashkil etish; e) uylarda qozonxona uskunalarini, magistral taqsimlash tarmoqlarini va isitish tizimlarini almashtirish; (e) bino darajasida alohida issiqlik podstansiyalarini o’rnatish bilan ochiq tizimlardan yopiq tizimlarga o’tish; va (g) xonalarni isitishni yanada tejamkor qilish uchun markazlashtirilmagan isitish variantlarini joriy etish.